Fræðimenn úti í heimi eru stanslaust að rannsaka meira og meira um hundana okkar og síðastliðin ár hafa verið gerðar margar rannsóknir hvað varðar hundaatferli og hvernig áhrif við getum haft á bæði andlega og líkamlega líðan hundsins.
Eitt af því sem hefur ávallt verið talið bara allt í lagi, er ekki lengur alveg allt í lagi.
Eitt af því sem hefur ávallt verið talið bara allt í lagi, er ekki lengur alveg allt í lagi.
Þegar ég fékk mér minn fyrsta hvolp fór ég á námskeið þar sem ég bjó í Noregi upp í sveit, hundaþjálfarinn var ekki lærður enda lítið um það á þeim tíma. Hann sagði í fyrsta tíma að allir ættu að kaupa keðju fyrir næsta tíma. Það var ekkert útskýrt nánar. Hann hafði ekki séð hvort hundurinn minn væri að haga sér illa eða ekki. Þetta var eiginlega það fyrsta sem hann sagði.
Ég náttúrulega vissi ekki betur og gerði eins og mér var sagt. Fyrsta æfingin sem við gerðum svo með hvolpinum var að ganga við hæl og þá átti að kenna honum með því að kippa hart í tauminn og hætta að kippa þegar hann labbaði við hæl. Þetta var algengasta aðferðin sem kennd var í þá daga (í dag eru notaðar allt aðrar aðferðir sem hvorki meiða eða hræða hundinn til hlýðni).
Hundaþjálfun hefur breyst töluvert og í dag eru ekki allir hundaþjálfarar að kenna þessa aðferð, en maður hefur þó heyrt af því og þá sérstaklega með erfiða hunda sem toga mikið (aftur, það eru til aðrar aðferðir, líka fyrir æstustu og/eða sterkustu hundana).
Um leið og ég fór að læra meira um hunda varð ég strax á móti keðjuólum, en samt sem áður hef ég notað venjulega ól í mörg ár eftir það. Núna er ég búin að læra ennþá meira og hef lesið rannsóknir gerðar úti í heimi á notkun á ól á hundum og þá hef ég ákveðið að nota eingöngu beisli á hundum framvegis. Ástæður þess ætla ég að reyna koma inn á í þessari grein, en samt reyna hafa hana stutta til að fólk nenni að lesa.
Núna hefur verið sannað að þrýstingur á hálsinn hefur skaðleg áhrif á hundinn. Sem sagt þegar hundurinn eða þú togar í tauminn sem er kræktur í ólina, þá skaðar það hundinn bæði líkamlega og andlega (allt í lagi að hafa ól á hundinum með nafnspjaldi og þessháttar, en mælt er með að krækja tauminn í beislið).
Það sem getur gerst þegar hundurinn er annað hvort að kyrkja sjálfan sig eða eigandi kippir í ólina er eftirfarandi:
· Hnakka – og hryggskaði (*1), Norskur dýralæknir Are Thoresen skrifar að af hundum sem hafði komið til hans á 18 mánuðum (samtals 350 hundar) höfðu 78% af þeim alvarlegan eða króniskan skaða í hnakka.
·Sjón hundsins gæti orðið verri og þeir geta jafnvel orðið blindir (*2)
· Skaði á skjaldkirtli (*3) Hormón sem myndast þar övar efnaskipti, bruna, hjartslátt og öndum, auk þess stuðlar það að eðlilegum líkamsþroska og vexti sem og þroskun taugakerfisins og frjósemi.
·Það er búið að gefa út heila bók(*4) um atferlisvandamál sem má rekja til skaða á skjaldkirtlinum
Dýralæknirinn Are Thoresen i Noregi gefur eitt dæmi um skaða í hnakka:
Hundur kom til hans í meðferð vegna þess að hann var byrjaður að borða lítið sem ekkert og vildi oft ekki drekka vatn. Are Thoresen meðhöndlaði hundinn eftir hefðbundum aðferðum án árangurs. Í lokin skoðaði hann hnakka hundsins og kom þá í ljós að hann var með læsingar í hálsinum. Hundurinn vildi ekki borða eða drekka því það var vont að beygja sig niður að matar- og vatnsskálinni. Þegar hann vissi hvað var að gat hann meðhöndlað hundinn og bað hann eigandann um að nota beisli framvegis. Eftir fyrstu meðhöndlun byrjaði hundurinn að borða og drekka eins og venjulega.
Nýlega var birt skýrsla um eins árs gamlan þýskan fjárhund sem var í þjálfun hjá eiganda sínum.(*5)
Eigandi notaði keðju um háls hundsins og þegar hann ætlaði að aga hundinn þá kippti hann harkalega í tauminn og hélt hundinum uppi með taumnum þannig að hundurinn snerti ekki lengur jörðina. Í fyrstu sýndi hundurinn venjulega hegðun. En svo fór hann að haga sér skringilega, fara í vinstri hringi og byrjaði að sýna minni meðvitund. Það kom í ljós í rannsóknum, meðal annars á taugakerfinu, að hundurinn hafði fengið alvarlegan heilaskaða og heilablóðfall. Vegna allra einkennanna var ákveðið að svæfa hundinn.
Þetta sýnir að það að kippa í tauminn er ekki neitt annað en ofbeldi og sama hvernig „tækni“ er beitt þá eiga hundarnir ekki skilið að fá svona meðhöndlun. Ef þú ert að spá í hvort það sé í lagi að kippa smá til að fá athygli hundsins, þá skaltu sjálf/ur setja á þig keðjuól og láta einhvern annan kippa smá í keðjuna annað slagið yfir t.d. nokkra daga….
Ef ólin er alltaf strekkt þegar þið eruð úti með hundinum er það sérstaklega slæmt, því hann fær á tilfinninguna að hann sé kyrktur stanslaust og á því erfitt með að anda. Það kemur í veg fyrir eðlilega blóðrás, sem aftur veldur því að hundurinn nær ekki að vera eðlilegur, nær ekki að hugsa rökrétt og hagar sér þar af leiðandi verr en venjulega.
En hvernig er þá að nota beisli?
Margir halda að um leið og sett er beisli á hundinn, þá missi maður stjórn og hundurinn togi meira. Þetta er sjaldnast tilfellið.
Reynslan er sú að ef þú setur beisli strax á hvolpinn þá eru miklar líkur að hann muni ekki byrja að toga neitt að ráði. Auðvitað þarf að kenna taumgöngu samt sem áður, en oftast verður allt auðveldara ef notað er beisli. Kannski bara af því að þá nær hundurinn að hugsa því hann er ekki að kyrkja sjálfan sig. Hundurinn er sem sagt að ná betri slökun úti.
Ef þú hefur prufað beisli og hundurinn bara togaði meira og allt var ómögulegt, þá er spurning hvort vandamálið liggur á öðru sviði? Þá er kannski best að hafa samband til að athuga hvað það er.
Hvernig beisli er best að kaupa?
Það er mikilvægt að velja beisli sem passar vel, svo ég mæli með því að taka hundinn með í búðina til að máta. Einnig þarf að vera þægilegt að hreyfa sig í því og passið að kaupa beisli sem klípa ekki í húð þegar hundurinn labbar um. Það eru til beisli sem liggja alveg upp í „handarkrikann“ á framlöppum hundsins og mæli ég ekki með þeim, heldur frekar með þeim sem sitja aftar því þá nær hundurinn eðlilegri hreyfingu (Sjá myndband hér)
Beisli gerir það líka að verkum að það er skemmtilegra að labba með 2 metra taum þegar hann er kræktur í hring á bakinu á hundinum, því þannig þvælist taumurinn minna fyrir löppum hundsins.
*1 - http://www.hunden.no/artikkel.html?news.nid=5113&temasider.tid=35
*2 - http://1stsat.cynod.com/CollarsandEyeIssues.pdf
*3 - http://is.wikipedia.org/wiki/Skjaldkirtill
*4 - http://www.amazon.com/Canine-Thyroid-Epidemic-Answers-Need/dp/1617810169
*5 - http://www.journalvetbehavior.com/article/S1558-7878%2813%2900004-X/abstract
Ég náttúrulega vissi ekki betur og gerði eins og mér var sagt. Fyrsta æfingin sem við gerðum svo með hvolpinum var að ganga við hæl og þá átti að kenna honum með því að kippa hart í tauminn og hætta að kippa þegar hann labbaði við hæl. Þetta var algengasta aðferðin sem kennd var í þá daga (í dag eru notaðar allt aðrar aðferðir sem hvorki meiða eða hræða hundinn til hlýðni).
Hundaþjálfun hefur breyst töluvert og í dag eru ekki allir hundaþjálfarar að kenna þessa aðferð, en maður hefur þó heyrt af því og þá sérstaklega með erfiða hunda sem toga mikið (aftur, það eru til aðrar aðferðir, líka fyrir æstustu og/eða sterkustu hundana).
Um leið og ég fór að læra meira um hunda varð ég strax á móti keðjuólum, en samt sem áður hef ég notað venjulega ól í mörg ár eftir það. Núna er ég búin að læra ennþá meira og hef lesið rannsóknir gerðar úti í heimi á notkun á ól á hundum og þá hef ég ákveðið að nota eingöngu beisli á hundum framvegis. Ástæður þess ætla ég að reyna koma inn á í þessari grein, en samt reyna hafa hana stutta til að fólk nenni að lesa.
Núna hefur verið sannað að þrýstingur á hálsinn hefur skaðleg áhrif á hundinn. Sem sagt þegar hundurinn eða þú togar í tauminn sem er kræktur í ólina, þá skaðar það hundinn bæði líkamlega og andlega (allt í lagi að hafa ól á hundinum með nafnspjaldi og þessháttar, en mælt er með að krækja tauminn í beislið).
Það sem getur gerst þegar hundurinn er annað hvort að kyrkja sjálfan sig eða eigandi kippir í ólina er eftirfarandi:
· Hnakka – og hryggskaði (*1), Norskur dýralæknir Are Thoresen skrifar að af hundum sem hafði komið til hans á 18 mánuðum (samtals 350 hundar) höfðu 78% af þeim alvarlegan eða króniskan skaða í hnakka.
·Sjón hundsins gæti orðið verri og þeir geta jafnvel orðið blindir (*2)
· Skaði á skjaldkirtli (*3) Hormón sem myndast þar övar efnaskipti, bruna, hjartslátt og öndum, auk þess stuðlar það að eðlilegum líkamsþroska og vexti sem og þroskun taugakerfisins og frjósemi.
·Það er búið að gefa út heila bók(*4) um atferlisvandamál sem má rekja til skaða á skjaldkirtlinum
Dýralæknirinn Are Thoresen i Noregi gefur eitt dæmi um skaða í hnakka:
Hundur kom til hans í meðferð vegna þess að hann var byrjaður að borða lítið sem ekkert og vildi oft ekki drekka vatn. Are Thoresen meðhöndlaði hundinn eftir hefðbundum aðferðum án árangurs. Í lokin skoðaði hann hnakka hundsins og kom þá í ljós að hann var með læsingar í hálsinum. Hundurinn vildi ekki borða eða drekka því það var vont að beygja sig niður að matar- og vatnsskálinni. Þegar hann vissi hvað var að gat hann meðhöndlað hundinn og bað hann eigandann um að nota beisli framvegis. Eftir fyrstu meðhöndlun byrjaði hundurinn að borða og drekka eins og venjulega.
Nýlega var birt skýrsla um eins árs gamlan þýskan fjárhund sem var í þjálfun hjá eiganda sínum.(*5)
Eigandi notaði keðju um háls hundsins og þegar hann ætlaði að aga hundinn þá kippti hann harkalega í tauminn og hélt hundinum uppi með taumnum þannig að hundurinn snerti ekki lengur jörðina. Í fyrstu sýndi hundurinn venjulega hegðun. En svo fór hann að haga sér skringilega, fara í vinstri hringi og byrjaði að sýna minni meðvitund. Það kom í ljós í rannsóknum, meðal annars á taugakerfinu, að hundurinn hafði fengið alvarlegan heilaskaða og heilablóðfall. Vegna allra einkennanna var ákveðið að svæfa hundinn.
Þetta sýnir að það að kippa í tauminn er ekki neitt annað en ofbeldi og sama hvernig „tækni“ er beitt þá eiga hundarnir ekki skilið að fá svona meðhöndlun. Ef þú ert að spá í hvort það sé í lagi að kippa smá til að fá athygli hundsins, þá skaltu sjálf/ur setja á þig keðjuól og láta einhvern annan kippa smá í keðjuna annað slagið yfir t.d. nokkra daga….
Ef ólin er alltaf strekkt þegar þið eruð úti með hundinum er það sérstaklega slæmt, því hann fær á tilfinninguna að hann sé kyrktur stanslaust og á því erfitt með að anda. Það kemur í veg fyrir eðlilega blóðrás, sem aftur veldur því að hundurinn nær ekki að vera eðlilegur, nær ekki að hugsa rökrétt og hagar sér þar af leiðandi verr en venjulega.
En hvernig er þá að nota beisli?
Margir halda að um leið og sett er beisli á hundinn, þá missi maður stjórn og hundurinn togi meira. Þetta er sjaldnast tilfellið.
Reynslan er sú að ef þú setur beisli strax á hvolpinn þá eru miklar líkur að hann muni ekki byrja að toga neitt að ráði. Auðvitað þarf að kenna taumgöngu samt sem áður, en oftast verður allt auðveldara ef notað er beisli. Kannski bara af því að þá nær hundurinn að hugsa því hann er ekki að kyrkja sjálfan sig. Hundurinn er sem sagt að ná betri slökun úti.
Ef þú hefur prufað beisli og hundurinn bara togaði meira og allt var ómögulegt, þá er spurning hvort vandamálið liggur á öðru sviði? Þá er kannski best að hafa samband til að athuga hvað það er.
Hvernig beisli er best að kaupa?
Það er mikilvægt að velja beisli sem passar vel, svo ég mæli með því að taka hundinn með í búðina til að máta. Einnig þarf að vera þægilegt að hreyfa sig í því og passið að kaupa beisli sem klípa ekki í húð þegar hundurinn labbar um. Það eru til beisli sem liggja alveg upp í „handarkrikann“ á framlöppum hundsins og mæli ég ekki með þeim, heldur frekar með þeim sem sitja aftar því þá nær hundurinn eðlilegri hreyfingu (Sjá myndband hér)
Beisli gerir það líka að verkum að það er skemmtilegra að labba með 2 metra taum þegar hann er kræktur í hring á bakinu á hundinum, því þannig þvælist taumurinn minna fyrir löppum hundsins.
*1 - http://www.hunden.no/artikkel.html?news.nid=5113&temasider.tid=35
*2 - http://1stsat.cynod.com/CollarsandEyeIssues.pdf
*3 - http://is.wikipedia.org/wiki/Skjaldkirtill
*4 - http://www.amazon.com/Canine-Thyroid-Epidemic-Answers-Need/dp/1617810169
*5 - http://www.journalvetbehavior.com/article/S1558-7878%2813%2900004-X/abstract